- Het huidige Nationaal Isolatieprogramma (NIP) herhaalt een ambitie uit de jaren ’70: miljoenen woningen verduurzamen om energiearmoede en hoge kosten tegen te gaan.
- Nieuwe factoren zoals biodiversiteit, brede welvaart en woonlasteneffecten maken de uitvoering complexer.
- Verduurzaming zorgt voor voordelen zoals geluidreductie en mogelijke waardestijging van woningen, maar ook risico’s als hitteproblematiek en ongelijkheid in subsidies.
De doelstellingen van het Nationaal Isolatieprogramma (NIP) van 2022 zijn opvallend gelijk aan het eerste NIP-programma van 1978: miljoenen Nederlandse woningen isoleren om het energiegebruik terug te dringen. Dat ziet Binnenlands Bestuur in een analyse van de stand van zaken.
In de jaren zeventig was de oliecrisis de aanleiding voor isolatiemaatregelen. Vandaag de dag vormen de hoge energieprijzen en klimaatdoelen de drijvende kracht achter de verduurzaming van woningen.
Sinds de jaren zeventig zijn woningen energiezuiniger geworden. Terwijl in 1978 slechts een klein deel van de Nederlandse woningen geïsoleerd was, is vandaag 75 procent van het woningbestand al voorzien van basale isolatiemaatregelen. Desondanks kampen nog altijd circa 2,7 miljoen woningen met slechte isolatie, vooral in oudere koop- en huurwoningen.
De doelen van het nieuwe NIP zijn ambitieus: tegen 2030 moeten 2,5 miljoen van deze woningen geïsoleerd zijn.
Complexe uitdagingen: biodiversiteit en brede welvaart
Waar de uitvoering van het isolatieprogramma in de jaren zeventig vooral draaide om het toepassen van isolatiemateriaal, spelen er vandaag meer complicaties. Zo heeft de Raad van State besloten dat woningen met spouwmuren die nestgelegenheid bieden aan beschermde vogels en vleermuizen, een ecologisch vooronderzoek moeten ondergaan voordat isolatie kan plaatsvinden.
Gebrek aan ecologisch personeel zorgt voor vertraging, wat de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) ertoe heeft aangezet om te pleiten voor een tijdelijke afremming van het NIP.
Daarnaast heeft de groeiende focus op ‘brede welvaart’ – het welzijn in brede zin – vragen opgeroepen over de impact van grootschalige isolatie. Zo kunnen woningbezitters die hun isolatie willen financieren, moeite hebben om de kosten op lange termijn woonlastenneutraal te houden.
Ook kunnen subsidies scheef uitpakken, aangezien deze vaker terechtkomen bij hogere inkomens, die eerder investeren in verduurzaming.
De invloed van isolatie op woon- en leefkwaliteit
Isoleren biedt bewoners duidelijk voordelen, zoals een verminderde geluidsbelasting en bescherming tegen kou en vocht, wat zelfs kan leiden tot minder gebruik van slaapmedicatie. Maar het kan ook nadelige effecten hebben, zoals warmteproblemen in goed geïsoleerde woningen zonder voldoende ventilatie.
Koudebruggen, plekken waar warmte verloren gaat, kunnen juist leiden tot condensatie en schimmelvorming. Adviesbureaus en wetenschappers waarschuwen daarom voor een gebalanceerde aanpak in het NIP.
Met slimme investeringen en nauwe samenwerking kan het Nationaal Isolatieprogramma ook in de 21ste eeuw een belangrijke stap zijn richting energiezuinige, betaalbare en duurzame woningen.