- Het Nationaal Isolatieprogramma stagneert door wettelijke natuurbescherming voor vleermuizen, die huizen als schuilplek gebruiken.
- Gemeenten hebben moeite met het uitvoeren van noodzakelijke ecologische onderzoeken door een tekort aan ecologen.
- Utrecht pioniert met oplossingen zoals het gemeentelijke soortenmanagementplan (SMP) om woningisolatie te versnellen.
Sinds de lancering van het Nationaal Isolatieprogramma door voormalig minister Hugo de Jonge in 2022, blijkt een onverwachte hindernis voor woningisolatie: de wettelijke bescherming van vleermuizen. Dat schrijft Binnenlands Bestuur.
Deze beschermde schemerdieren gebruiken bouwstructuren zoals spouwmuren en kozijnen vaak als schuilplaatsen. Bij woningrenovaties is echter een ecologisch onderzoek vereist om hun aanwezigheid vast te stellen. Dit blijkt kostbaar en tijdrovend, zeker voor particuliere huiseigenaren, en heeft het isolatieprogramma tot stilstand gebracht.
Een uitspraak van de Raad van State in 2023 verscherpte de situatie: isolatiewerk mag nu alleen starten als een ecologisch onderzoek is uitgevoerd. Deze verplichting brengt de isolatiedoelen voor miljoenen huizen met slechte energielabels in gevaar.
Al begin dit jaar gaven gemeenten aan dat verduurzaming vertraging zou oplopen; De VNG vroeg toen om een tijdelijke verlaging van de ambitie van het Nationaal Isolatieprogramma vanwege de aanwezigheid van beschermde dieren in spouwmuren. De aanwezigheid van vleermuizen en zwaluwen zouden nu vaak werkzaamheden ophouden omdat de juiste aanpak niet gevolgd kan worden.
Gemeenten zoeken oplossing via soortenmanagementplannen
Om de isolatiedoelen te realiseren, zoeken gemeenten naar een oplossing in de vorm van een gemeentelijk soortenmanagementplan (SMP). Dit houdt in dat één breed ecologisch onderzoek de beschermde soorten binnen de gemeente identificeert, zodat individuele onderzoeken per woning niet nodig zijn.
Het SMP stelt gemeenten in staat om sneller en efficiënter vergunningen voor isolatiewerk te verstrekken, zonder in strijd te handelen met natuurbeschermingsregels.
Toch loopt de uitvoering hiervan vast door een groot tekort aan ecologen. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) meldt dat er nauwelijks ecologische bureaus zijn die deze onderzoeken kunnen uitvoeren en pleit voor extra rijksmiddelen om gemeenten te ondersteunen.
Volgens Floor Duinstra van Gaia Ecologie is er simpelweg niet voldoende capaciteit om alle gemeenten binnen enkele jaren van een SMP te voorzien.
Provincie Utrecht leidt de weg met “pre-SMP”-aanpak
De provincie Utrecht heeft inmiddels een strategie ontwikkeld om woningisolatie toch mogelijk te maken: het pre-SMP. Hierbij krijgen gemeenten die een SMP laten uitvoeren een tijdelijke vergunning voor isolatieprojecten, mits deze natuurvriendelijk worden uitgevoerd.
Zo mag al tien tot dertig procent van de huizen in Utrecht geïsoleerd worden terwijl het ecologische onderzoek nog loopt. Utrecht wil hiermee bewoners en woningcorporaties financieel ontlasten en projecten versnellen.
Met een vooruitstrevende aanpak hoopt de provincie Utrecht over anderhalf tot twee jaar volledig dekkend te zijn met SMP’s, een aanpak die als voorbeeld dient voor andere regio’s die met isolatiestops door vleermuizenbescherming worstelen.