- Nederland kampt met een tekort aan betaalbare en passende woningen, wat leidt tot spanningen.
- Het huidige politieke beleid versterkt ongelijkheden en zet onvoldoende in op samenwerking tussen burgers en de overheid.
- Burgers tonen solidariteit als ze de situatie als onrechtvaardig ervaren, maar vaak weegt eigenbelang zwaarder.
Het rapport Op elkaar bouwen? Solidariteit in Nederland op het gebied van wonen van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) werpt een kritisch licht op de wooncrisis in Nederland.
De schaarste aan woningen raakt jongvolwassenen, huurders in de particuliere sector, en lagere inkomensgroepen het hardst. Tegelijkertijd worden gevestigde groepen beter beschermd door beleidsmaatregelen. Deze situatie roept vragen op over solidariteit binnen onze samenleving.
De woningnood en haar gevolgen
Nederland staat voor een groot tekort aan betaalbare en passende woningen. Terwijl er wel wordt bijgebouwd, zijn de wachttijden in de sociale huursector enorm en zijn koopwoningen voor veel groepen onbereikbaar geworden.
Dit leidt tot grote verschillen in woonsituaties, waarbij jongvolwassenen vaak vastzitten in de dure particuliere huursector, en starters nauwelijks kansen zien om een koopwoning te bemachtigen.
Het SCP constateert dat deze problemen niet alleen economische consequenties hebben, zoals hogere woonlasten, maar ook maatschappelijke spanningen veroorzaken. Burgers voelen ongelijkheid sterker wanneer anderen voordeel genieten zonder rechtvaardige reden of wanneer de regels hen benadelen.
‘Solidariteit’ – begrensd en selectief
Solidariteit blijkt in de praktijk vaak afhankelijk van persoonlijke betrokkenheid en de mate waarin mensen de situatie als onrechtvaardig ervaren.
Het SCP wijst op de selectiviteit in solidariteit: mensen tonen eerder begrip voor situaties van mensen die ze als ‘verdienstelijk’ beschouwen. Bijvoorbeeld jongvolwassenen die ondanks inspanning geen woning vinden, krijgen meer sympathie dan mensen die bewust voor goedkopere oplossingen kiezen maar daarvan profiteren zonder bij te dragen.
Tegelijkertijd is de bereidheid tot solidariteit vaak beperkt wanneer dit persoonlijke nadelen met zich meebrengt, zoals bij woningbouwprojecten in de eigen omgeving.
Bezwaarprocedures vertragen dergelijke projecten aanzienlijk, omdat omwonenden vaak het behoud van hun eigen woongenot boven de huisvestingsnood van anderen plaatsen.
Beleidskritiek en aanbevelingen
Het SCP merkt op dat het woonbeleid in Nederland een wisselende nadruk legt op eigen verantwoordelijkheid en collectieve steun.
Eigenwoningbezit wordt sterk gestimuleerd door voordelen zoals hypotheekrenteaftrek, terwijl huurders in de particuliere sector weinig bescherming genieten. Dit versterkt ongelijkheden en belemmert solidariteit tussen groepen.
Het rapport doet een oproep om de rol van solidariteit explicieter in het beleid te betrekken en burgers meer zeggenschap en verantwoordelijkheid te geven in woonprojecten. Initiatieven zoals wooncoöperaties kunnen hierbij een brug slaan tussen eigenbelang en collectieve solidariteit.
Het Nederlandse woonbeleid staat voor de uitdaging om zowel schaarste als ongelijkheid aan te pakken. Alleen door gedeelde belangen en wederzijds begrip te bevorderen, kan de woningnood worden aangepakt zonder de sociale cohesie verder onder druk te zetten.